सोहिरा म्हणे ...

झाले हो सुख चिन्मय बाई - धृ

भाव हरला, बोध मुरला,
प्रकाश उरला, सांगो मी कायी - 1

रूपरेखेविण मीनलें बाळक
अहं ओवाळुनि घेउं बलाई - 2

सोहिरा म्हणे आतां मिळणें ओवाळणें
हारुनि मी मज उरलें नाहीं - 3

थोडी प्रस्तावना

सोहिरोबानाथ (Sohirobanath)आंबिये हे कोकणातील सुपरिचित असे नाव. ‘हरिभजनावीण काळ घालवू नको रे, अंतरीचा ज्ञानदिवा मालवू नको रे’ ही त्यांची रचना सुपरिचित आहे. मात्र या रचनेपलिकडेही सोहिरोबांनी मोठे अक्षरकार्य केले आहे.

18व्या शतकात होऊन गेलेल्या सोहिरोबांचा सुरुवातीचा काळ तत्कालीन सावंतवाडी संस्थानात पालये - पेडणें (आता गोवा राज्याचा भाग), बांदे, सावंतवाडी (आता महाराष्ट्र राज्याच्या सिंधुदुर्ग जिल्ह्यात) येथे व्यतित झाला.

आध्यात्मिक अनुभवानंतर त्यांनी संस्थानातील नोकरी सोडली. पुढे संवसारिक जीवनाचाही त्याग केला. आध्यात्मिक जगण्याच्या काळात सोहिरोबांनी भारतभ्रमण केले.उत्तर हिंदुस्थानातील उज्जेन येथून वयाच्या 78व्या वर्षी ते 'अदृश्य' झाले असे मानले गेले आहे. ग्वाल्हेर राज्याचे अधिपती महादजी शिंदे हे सोहिरोबांना गुरुस्थानी मानत हेही सोहिरोबांच्या चरित्रकारांनी नमूद करून ठेवलेले आहे.

दरम्यान, अनेक ग्रंथाचे लेखन त्यांनी केले. 'सिद्धांतसंहिता', 'महद्भुवनेश्‍वरी', 'अद्वयानंद', 'पूर्णाक्षरी', 'अक्षयबोध' अशा ग्रंथरचना त्यांच्या नावे आढळतात. त्याशिवाय शेकडो स्फूट पद्यरचनाही त्यांनी केली. वयाच्या 34व्या वर्षापासून त्यांच्या ग्रंथलेखनाचा आरंभ झालेला दिसतो. 'सिद्धांतसंहिता' हा त्यांचा पहिला ग्रंथ. 'महद्भूवनेश्वरी' हा त्यांच्या सर्व ग्रंथांमध्ये दीर्घ असून त्याचा विस्तार १८ अध्यायांचा व ९ हजार ओव्यांचा आहे.

सोहिरोबानाथांचे साहित्य 19व्या शतकापासून छापून प्रसिद्ध झालेले दिसते. सोहिरोबांच्या यापूर्वी प्रकाशित झालेल्या रचना-संग्रहांच्या संदभातून हे ऑनलाईन संकलन सिद्ध झाले आहे, त्यासाठी या सर्व पूर्वसूरींचे ऋण नम्रपणे नमूद करावेसे वाटते.

सोहिरोबांच्या सहजतेने उपलब्ध व्हाव्यात या उद्देशाने त्यांच्या निवडक रचनांचे हे ऑनलाईन डिजिटल संकलन केले आहे. या संकलनात सोहिरोबांच्या केवळ मराठी भाषेतील रचनांचा समावेश केला आहे. ब्लॉगकर्त्याला या कामाचा कसलाही व्यावसायिक लाभ झालेला नाही. उलट स्वत:चा वेळ, पैसा, श्रम अर्पण करून सोहिरोबांबद्दलच्या आत्मीयतेपोटी हे काम केले आहे.

येथे दिलेल्या रचना निवडक आहेत. ही निवड व त्यांचा क्रम हे काम संकलकाने आपल्या आवडीनुसार केले आहे. सर्व काम एकहाती केल्याकारणाने त्यात त्रुटी असू शकतात. त्या लक्षात आणून दिल्यास दुरुस्ती करता येईल. ही पद्यरचना ज्या स्रोतातून उपलब्ध झाली, तेथे ज्याप्रकारे हे पद आढळले तसेच ते घेतले आहे.

वाचताना 'स्क्रोल' scroll करीत खाली - खाली वाचत जाता येईल व त्यानंतर 'ओल्डर पोस्ट' older posts वर क्लिक केल्यावर पुढच्या पानावर जाता येईल.

हे संकलन आपणास आवडेल तसेच सोहिरोबांच्या प्रतिभेची व आध्यात्मिक प्रज्ञेची ओळख आपणास करून देईल अशी अपेक्षा आहे.

- समीर झांट्ये/Sameer Zantye

sameerzantye@gmail.com